Những điểm mới của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022

Vào ngày 16 tháng 6 năm 2022, Quốc hội đã thông qua việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT).

Luật SHTT được ban hành năm 2005 và được sửa đổi, bổ sung vào năm 2009 và 2019. Khi so sánh với các quy định hiện hành, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT Việt Nam 2022 đã được bổ sung thêm nhiều điểm mới, cụ thể như sau:

• Tác phẩm phái sinh là tác phẩm được tạo ra trên cơ sở một hoặc nhiều tác phẩm hiện có thông qua dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, phóng tác, biên soạn, chú thích, lựa chọn, sắp xếp, chuyển thể âm nhạc và các loại chuyển thể khác.
• Tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình đã công bố là tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình được phát hành với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan để phổ biến đến công chúng bằng mọi hình thức và số lượng hợp lý.
• Sao chép là việc sao chép toàn bộ hoặc một phần tác phẩm hoặc bản ghi âm, ghi hình bằng bất kỳ phương tiện hoặc hình thức nào.
• Kiểu dáng công nghiệp là hình dáng bên ngoài của sản phẩm hoặc bộ phận để lắp ráp thành sản phẩm phức hợp, được thể hiện bằng hình dáng, đường nét, màu sắc hoặc sự kết hợp của các yếu tố này và có thể nhìn thấy được trong quá trình sản xuất nhằm khai thác công dụng của sản phẩm, tổ hợp sản phẩm.
• Nhãn hiệu nổi tiếng là nhãn hiệu được công chúng có liên quan biết đến rộng rãi trên lãnh thổ Việt Nam.
• Tiền bản quyền là khoản thanh toán cho việc tạo ra hoặc chuyển giao quyền tác giả hoặc quyền liên quan đối với tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình và chương trình phát sóng, bao gồm tiền bản quyền, tiền và thù lao.
• Sáng chế bí mật là sáng chế được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xác định là bí mật nhà nước theo quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước.
• Chỉ dẫn địa lý đồng âm là những chỉ dẫn địa lý có cách phát âm hoặc cách viết giống nhau.

Những bổ sung liên quan đến các quy định về quyền tác giả

Về quyền tác giả, tác giả là người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm. Nếu có từ hai người trở lên trực tiếp đồng sáng tạo tác phẩm với mục đích đóng góp của họ được kết hợp thành một tổng thể hoàn chỉnh thì những người đó được coi là đồng tác giả theo Luật SHTT Việt Nam.

Chú ý rằng người hỗ trợ, góp ý hoặc cung cấp tài liệu để người khác sáng tạo tác phẩm không được coi là tác giả hoặc đồng tác giả của tác phẩm đó.

Việc thực hiện quyền nhân thân, quyền tài sản đối với tác phẩm có đồng tác giả phải được đồng tác giả thỏa thuận, trừ trường hợp tác phẩm có phần riêng có thể tách ra để sử dụng độc lập mà không ảnh hưởng đến phần của đồng tác giả khác hoặc phần khác do pháp luật cung cấp.

Các trường hợp ngoại lệ không tính vi phạm bản quyền

Trong hầu hết các trường hợp, người sử dụng tác phẩm của một tác giả (đồng tác giả) phải trả tiền bản quyền cho (những) cá nhân đó. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp ngoại lệ. Các trường hợp ngoại lệ không được coi là hành vi vi phạm bản quyền bao gồm:

• Tự sao chép tác phẩm để nghiên cứu khoa học, học tập cá nhân và không nhằm mục đích thương mại;
• Sao chép hợp lý một phần tác phẩm bằng cách sao chép thiết bị phục vụ nghiên cứu khoa học, học tập cá nhân và không nhằm mục đích thương mại;
• Sử dụng hợp lý các tác phẩm để minh họa trong bài giảng, ấn phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng phục vụ công tác giảng dạy;
• Sử dụng tác phẩm trong các hoạt động chính thức của cơ quan nhà nước;
• Trích dẫn tác phẩm một cách hợp lý, không gây hiểu lầm cho tác giả nhận xét, giới thiệu, minh họa trong tác phẩm của mình; Để viết báo, sử dụng trong các tạp chí định kỳ, chương trình phát sóng, phim tài liệu;
• Sử dụng tác phẩm trong hoạt động thư viện không vì mục đích thương mại;
• Biểu diễn sân khấu, ca múa nhạc và biểu diễn nghệ thuật khác trong các hoạt động văn hóa, tuyên truyền phi thương mại;
• Chụp ảnh, phát sóng tác phẩm mỹ thuật, kiến ​​trúc, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng trưng bày ở nơi công cộng để giới thiệu hình ảnh của tác phẩm đó, không nhằm mục đích thương mại;
• Nhập bản sao tác phẩm của người khác để sử dụng cho mục đích cá nhân, phi thương mại;
• Sao chép bằng cách đăng lại trên báo, tạp chí định kỳ, phát thanh truyền hình hoặc các hình thức truyền thông khác đến công chúng các bài giảng, bài phát biểu và các bài phát biểu khác được trình bày trước công chúng trong phạm vi phù hợp của pháp luật;
• Chụp ảnh, ghi hình và phát sóng các sự kiện nhằm mục đích đưa tin, kể cả sử dụng các tác phẩm được nghe hoặc nhìn thấy trong sự kiện đó;
• Người khuyết tật nhìn, người khuyết tật không có khả năng đọc chữ in và người khuyết tật khác không có khả năng tiếp cận tác phẩm để đọc theo cách thông thường, người nuôi dưỡng, chăm sóc cho người khuyết tật, tổ chức đáp ứng điều kiện theo quy định của Chính phủ sử dụng tác phẩm theo quy định tại Điều 25a của Luật SHTT.

Chú ý rằng tất cả các hoạt động sử dụng tác phẩm nêu trên của tác giả hay đồng tác giả không được phục vụ cho mục đích thương mại. Bên cạnh đó, việc trích dẫn tên tác giả và xuất xứ của tác phẩm phải được công bố rõ ràng.

Những sửa đổi liên quan đến các quy định về nhãn hiệu, sáng chế và chỉ dẫn địa lý

Với sáng chế, yêu cầu bảo hộ sáng chế đã được chỉnh sửa.

Yêu cầu về tính mới liên quan đến việc cấp bằng sáng chế đã được thay đổi. Theo đó, sáng chế sẽ được coi là đáp ứng đủ điều kiện về tính mới nếu không thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Được công khai dưới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc bất kỳ hình thức nào khác ở trong nước hoặc nước ngoài trước ngày nộp đơn hoặc trước ngày ưu tiên đối với trường hợp được hưởng quyền ưu tiên;

b) Được tiết lộ trong đơn đăng ký sáng chế khác có ngày nộp đơn hoặc ngày ưu tiên sớm hơn nhưng được công bố vào hoặc sau ngày nộp đơn hoặc ngày ưu tiên của đơn đăng ký sáng chế đó.

Bên cạnh đó, nhãn hiệu sẽ được bảo hộ nếu có thể đáp ứng đầy đủ các yêu cầu sau:

a) Dấu hiệu nhìn thấy ở dạng chữ cái, từ ngữ, hình vẽ, hình ảnh, hình ba chiều hoặc sự kết hợp của chúng, được thể hiện bằng một hoặc nhiều màu hoặc dấu hiệu âm thanh được thể hiện dưới dạng đồ họa.

b) Có khả năng phân biệt hàng hóa, dịch vụ của chủ sở hữu nhãn hiệu với hàng hóa, dịch vụ của chủ thể khác.

Với chỉ dẫn địa lý, quyền đăng ký chỉ dẫn địa lý của Việt Nam thuộc về Nhà nước. Các tổ chức, cá nhân thực hiện đăng ký chỉ dẫn địa lý không trở thành chủ sở hữu của chỉ dẫn địa lý đó.

Tổ chức, cá nhân quốc tế là chủ thể quyền đối với chỉ dẫn địa lý theo pháp luật của nước xuất xứ có quyền đăng ký chỉ dẫn địa lý đó tại Việt Nam.

Những thay đổi liên quan đến hiệu lực của văn bằng bảo hộ

Về văn bằng bảo hộ, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi bổ sung 2022 đã thay đổi nhiều điểm quan trọng liên quan đến việc chấm dứt hiệu lực của văn bằng bảo hộ.

Theo đó, văn bằng bảo hộ sẽ bị chấm dứt toàn bộ hoặc một phần hiệu lực nếu thuộc các trường hợp dưới đây:

a) Chủ văn bằng bảo hộ không nộp phí, lệ phí để duy trì hoặc gia hạn hiệu lực theo quy định;

b) Chủ văn bằng bảo hộ tuyên bố từ bỏ quyền sở hữu công nghiệp;

c) Chủ văn bằng bảo hộ không còn hoặc chủ văn bằng bảo hộ nhãn hiệu không còn hoạt động kinh doanh mà không có người kế thừa hợp pháp;

d) Nhãn hiệu không được chủ sở hữu hoặc người được chủ sở hữu ủy quyền sử dụng trong thời hạn năm năm liên tục trước ngày bị yêu cầu hủy bỏ hiệu lực mà không có lý do chính đáng, trừ khi việc sử dụng được bắt đầu hoặc bắt đầu lại ít nhất ba tháng trước ngày yêu cầu chấm dứt hợp đồng;

đ) Chủ giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu đối với nhãn hiệu tập thể không kiểm soát hoặc kiểm soát có hiệu quả việc thực hiện quy chế sử dụng nhãn hiệu tập thể;

e) Chủ giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu đối với nhãn hiệu chứng nhận vi phạm quy chế sử dụng nhãn hiệu chứng nhận hoặc không kiểm soát hoặc kiểm soát có hiệu quả việc thực hiện quy chế sử dụng nhãn hiệu chứng nhận;

g) Điều kiện địa lý tạo ra danh tiếng, chất lượng, đặc tính của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý bị thay đổi làm mất danh tiếng, chất lượng và đặc tính của sản phẩm đó;

h) Việc chủ sở hữu nhãn hiệu hoặc người được chủ sở hữu nhãn hiệu ủy quyền sử dụng nhãn hiệu đã được bảo hộ cho người tiêu dùng về bản chất, chất lượng hoặc nguồn gốc địa lý của hàng hóa, dịch vụ đó;

i) Nhãn hiệu được bảo hộ trở thành tên gọi chung của hàng hóa, dịch vụ được đăng ký cho chính nhãn hiệu đó;

k) Chỉ dẫn địa lý của nước ngoài không còn được bảo hộ tại nước xuất xứ.

Quyền trình bày ý​​ kiến ​​của bên thứ ba về việc cấp văn bằng bảo hộ

Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 sửa đổi, bổ sung Điều 112 và bổ sung Điều 112a sau Điều 112 về ý kiến ​​của bên thứ ba về việc cấp văn bằng bảo hộ.

Kể từ thời điểm đơn đăng ký sở hữu công nghiệp được đăng trên Công báo sở hữu công nghiệp cho đến thời điểm quyết định cấp văn bằng bảo hộ được ban hành, bên thứ ba được quyền trình bày ý kiến ​​của mình với cơ quan quản lý nhà nước về quyền sở hữu công nghiệp liên quan đến việc cấp hay không cấp văn bằng bảo hộ cho đơn đăng ký đó.

Việc thu thập ý kiến ​​phải được lập thành văn bản, kèm theo các tài liệu liên quan hay nguồn thông tin được trích dẫn để chứng minh.

Ý kiến ​​bằng văn bản của bên thứ ba sẽ được coi là nguồn thông tin phục vụ cho việc tham khảo trong quá trình xử lý đơn đăng ký sở hữu công nghiệp.

Trước thời điểm có quyết định cấp văn bằng bảo hộ, trong các thời hạn dưới đây, bên thứ ba sẽ được phép phản đối việc cấp văn bằng bảo hộ:

a) Chín tháng, kể từ ngày đơn đăng ký sáng chế được công bố;

b) Bốn tháng, kể từ ngày đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp được công bố;

c) Năm tháng, kể từ ngày đơn đăng ký nhãn hiệu được công bố;

d) Ba tháng, kể từ ngày đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý được công bố.

Thay đổi liên quan đến việc đăng ký giống cây trồng

Để được bảo hộ quyền đối với giống cây trồng, tổ chức, cá nhân phải có đơn gửi cơ quan quản lý nhà nước về quyền đối với giống cây trồng.

Tổ chức, cá nhân có quyền đăng ký bảo hộ giống cây trồng:

a) Tác giả trực tiếp chọn, tạo, tìm tòi, phát triển giống cây trồng bằng công sức và kinh phí của mình;

b) Tổ chức, cá nhân đầu tư giống để chọn, tạo, phát hiện và phát triển giống cây trồng dưới hình thức giao việc, thuê mướn, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác;

c) Tổ chức, cá nhân được chuyển nhượng, thừa kế quyền đăng ký bảo hộ giống cây trồng.

Với những giống cây trồng được chọn, tạo, phát hiện và phát triển dựa trên kết quả của dự án khoa học và công nghệ sử dụng hoàn toàn ngân sách nhà nước thì quyền đăng ký giống cây trồng sẽ được giao cho tổ chức chủ trì nhiệm vụ đó và không phải bồi hoàn.

Với những giống cây trồng được chọn tạo hoặc phát hiện hay phát triển dựa trên kết quả của dự án khoa học và công nghệ được đầu tư với nhiều nguồn vốn và có một phần vốn đầu tư là ngân sách nhà nước, phần quyền đăng ký đối với giống cây trồng tương ứng với tỷ lệ phần ngân sách nhà nước sẽ được giao cho tổ chức chủ trì một cách tự động và không phải bồi hoàn.

Hiệu lực của luật SHTT sửa đổi

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2023, ngoại trừ quy định về việc bảo hộ nhãn hiệu âm thanh có hiệu lực thi hành kể từ ngày 14 tháng 01 năm 2022 và quy định về bảo vệ dữ liệu thử nghiệm nông hóa phẩm có hiệu lực kể từ ngày 14 tháng 1 năm 2024.