Những lưu ý khi sử dụng tác phẩm nhưng không xin phép

Việc sử dụng tác phẩm không xin phép tác giả là hành vi xâm phạm quyền tác giả. Khi đó, hành vi này sẽ phải chịu xử phạt hành chính hoặc bồi thường thiệt hại.

Tuy nhiên, có một số trường hợp pháp luật quy định việc sử dụng tác phẩm hay cuộc biểu diễn; bản ghi âm; ghi hình; chương trình phát sóng; tín hiệu vệ tinh mang chương trình mã hóa không phải xin phép tác giả; chủ sở hữu quyền cũng như không phải trả nhuận bút, thù lao. Quy định này cụ thể tại điều 25 của Luật sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019). 

Trường hợp sao chép:

tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân; hoặc sao chép tác phẩm để lưu trữ trong thư viện với mục đích nghiên cứu; 

Quy định này cho phép có thể sử dụng các tác phẩm vào mục đích học tập và nghiên cứu. Tuy nhiên cần lưu ý phân biệt giữa việc nghiên cứu khoa học, giảng dạy hay thương mại. Đây là dấu hiệu cơ bản để nhận biết các trường hợp sao chép tác phẩm có hay không phải trả phí. 

Trường hợp trích dẫn:

Trích dẫn tác phẩm mà không làm sai ý tác giả trong tác phẩm của mình. Trích dẫn tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để viết báo; dùng trong ấn phẩm định kỳ; trong chương trình phát thanh; truyền hình; phim tài liệu; hoặc trích dẫn tác phẩm để giảng dạy trong nhà trường mà không làm sai ý tác giả, không nhằm mục đích thương mại;

VD: việc trích dẫn các bài báo, công trình nghiên cứu để làm công tác nghiên cứu, học tập như sinh viên, giảng viên, nhà nghiên cứu… Tuy nhiên cần lưu ý việc trích dẫn phải đảm tính nguyên văn của tác phẩm và cần ghi đầy đủ thông tin tác giả và tác phẩm có chứa phần trích dẫn.

Ngoài ra,  theo Điều 24 Nghị định của Chính phủ số 100/2006/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, việc trích dẫn tác phẩm phải phải thoả mãn hai điều kiện sau: (a) Phần trích dẫn chỉ nhằm mục đích giới thiệu, bình luận hoặc làm sáng tỏ vấn đề được đề cập; (b) Số lượng và thực chất của phần trích dẫn từ tác phẩm được sử dụng để trích dẫn không gây phương hại tới quyền tác giả đối với tác phẩm được sử dụng để trích dẫn; phù hợp với tính chất, đặc điểm của loại hình tác phẩm được sử dụng để trích dẫn. 

Một số trường hợp khác:

Biểu diễn tác phẩm sân khấu, loại hình biểu diễn nghệ thuật khác trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tuyên truyền cổ động không thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào; Ghi âm, ghi hình trực tiếp buổi biểu diễn để đưa tin thời sự hoặc để giảng dạy; Chụp ảnh, truyền hình tác phẩm tạo hình, kiến trúc, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng được trưng bày tại nơi công cộng nhằm giới thiệu hình ảnh của tác phẩm đó; Chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị; Nhập khẩu bản sao tác phẩm của người khác để sử dụng riêng.

Cần lưu ý rằng, việc sử dụng tác phẩm không được làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm, không gây phương hại đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; phải thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm. Trong trường hợp gây ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm hoặc gây hại đến quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm có thể chịu xử phạt hành chính và bồi thường thiệt hại.

Ngoài ra, việc tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân hay sao chép tác phẩm để lưu trữ trong thư viện với mục đích nghiên cứu;  đối với tác phẩm kiến trúc, tác phẩm tạo hình, chương trình máy tính không thuộc trường hợp không phải hỏi ý kiến tác giả, chủ sở hữu cũng như trả thù lao, nhuận bút.

Như vậy, trên đây đã nêu ra những trường hợp sử dụng tác phẩm không xin phép tác giả. Việc sử dụng không cho mục ích thương mại sẽ không phải trả thù lao, nhuận bút. Đồng thời bài viết cũng đưa ra một số ví dụ minh họa cho việc sử dụng đó.